spot.uz sayti fotosurati
Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) mutaxassislari O‘zbekiston hukumatiga iqtisodiy faollik sur’ati va jahonda oltin narxlarining o‘sishi tufayli budjet daromadlarining oshishiga oid ijobiy prognozga qaramay, davlat xarajatlarini qisqartirishni tavsiya qilishdi. Bu haqda noyabr oyining ikkinchi yarmida Toshkentda bo‘lgan moliya tashkiloti missiyasining hisobotida aytilgan.
Tahlilchilarning fikriga ko‘ra, Markaziy Osiyo respublikasi rasmiylari 2026 yili konsolidatsiyalangan budjet taqchilligini 3% da saqlab qolish niyatida. Bu yil xazinaga qo‘shimcha tushumlar, asosan pul bo‘lmagan oltin eksportining o‘sishi hisobiga, xarajatlarning ko‘payishi uchun sharoit yaratdi. Biroq, XVJ kelajakda inflyatsiya bosimini jilovlash, real valyuta kursining istalmagan o‘sishining oldini olish va jahon bozorida qimmatbaho metallar qiymatining pasayishi holatlarida balansni keskin o‘zgartirish zaruratidan qochish uchun bunday tashabbuslarni cheklash juda muhimligini ta’kidlaydi.
XVJ xodimlari, shuningdek, O‘zbekistonga yalpi ichki mahsulotda (YAIM) soliq tushumlari ulushini oshirishni maslahat berishadi. Bu yangi soliq imtiyozlarini joriy etishni cheklash va fiskal organlar tomonidan auditlarni kuchaytirishni o‘z ichiga olgan islohotlarni talab qiladi.
Markaziy bankka inflyatsiya maqsadga yaqinlasha boshlaguncha qat’iy pul-kredit siyosatini yuritish, shuningdek, valyuta kursining moslashuvchanligini oshirish choralarini ko‘rish tavsiya etiladi. Bundan tashqari, davlat korxonalarini xususiylashtirish va qayta qurish davom ettirilishi, bozor raqobati kuchaytirilishi va biznes muhiti yaxshilanishi kerak.
Umuman olganda, mutaxassislar O‘zbekiston iqtisodiyoti yaxshi natijalarga erishmoqda, deb hisoblashadi. Masalan, joriy yilning yanvar-sentyabr oylarida real YAIM o‘sishi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 7,6% ni tashkil etgan. Talabning oshishiga qaramay, inflyatsiya 7,8% gacha pasaygan.
«Joriy hisob operatsiyalari defitsiti yilning birinchi yarmida sezilarli darajada qisqardi, bunga oltinning yuqori narxlari, oltin bo‘lmagan eksportning barqarorligi va kuchli pul o‘tkazmalari yordam berdi», — deyiladi XVJ hisobotida.
Jamg‘arma tahlilchilari ijobiy istiqbolni bashorat qilmoqdalar. Ularning bashorat qilishicha, O‘zbekistonning real YAIM o‘sish sur’ati 2025 yil oxiriga kelib 7% dan oshadi va kelgusi yilda taxminan 6% da yuqori bo‘lib qoladi. Bunga iste’mol va investitsiyalarning o‘sishi sabab bo‘ladi. Biroq, inflyatsiya 2027 yil oxiriga kelib Markaziy bankning 5% maqsadli miqdoriga yetadi.
Biroq, xavflar ham mavjud. Bular asosan yuqori daromadlar kutilishi natijasida budjetning ortiqcha xarajatlari, shuningdek, yo‘naltirilgan va imtiyozli kreditlash dasturlarining kengayishi bilan bog‘liq. XVJ xulosasiga ko‘ra, prognozga tashqi salbiy ta’sirlar global iqtisodiy istiqbolning noaniqligi, geosiyosiy xodisalar va tovar narxlari o‘zgaruvchanligi bilan bog‘liq.
